Het is juist het overtrokken vertrouwen in eigen inzicht en oordeel dat de bollebozen de das om doet. Daarnaast speelt mogelijk een naïef geloof in een wereld van goedwillenden een rol. Het is juist het gebrek aan zelfvertrouwen waardoor lager opgeleiden sneller afhaken bij zwendelverhalen.

Toch is misschien enige mildheid voor de ’stommiteiten’ van gedupeerden op z’n plaats. De trucs en methodes van oplichters gaan erg ver en zijn van een cynisme doordrenkt waar menig mens met z’n verstand niet bij kan.

Zo is er het verhaal van de aan keelkanker stervende weldoener die hulp zoekt bij het verdelen van 55 miljoen dollar onder liefdadigheidsinstellingen. Het slachtoffer van deze zwendel wordt een aantrekkelijke commissie van 20 procent in het vooruitzicht gesteld. ’Uiteraard’ moet er eerst van alles geregeld en betaald worden door het slachtoffer in kwestie, en gaan hiervoor de nodige ’officiële’ certificaten over tafel. Tenslotte worden de laatste twijfels weggenomen door het reutelende stemgeluid van de zwendelaar, die zich via de telefoon voordoet als de stervende miljonair.

Dat er nog steeds mensen vallen voor deze zwendeltrucs stimuleert de creatieve misdadigers om nieuwe methoden te verzinnen. Er gaan jaarlijks miljarden om in de zogenoemde Advanced-fee fraude. Dat is de oplichtpraktijk waarbij slachtoffers een voorschot wordt gevraagd met de belofte dat ze later vette verdiensten maken. In 2007 waren er wereldwijd zo’n 300.000 fraudeurs actief, 3 procent meer dan het jaar ervoor.

Veel van deze zwendelaars opereren vanuit Nederland. Zo werd onlangs nog een bende Nigeriaanse internetoplichters opgerold in Amsterdam. Ze hadden een 64-jarige Italiaan 20.000 euro uit de zak geklopt door hem te laten geloven in een gewonnen miljoenenprijs.

De Nederlandse overheid neemt internetfraude ook uiterst serieus, staat in het Trendrapport 2007: Cybercrime in trends en cijfers. De bovenregionale recherche won in november zelfs een Spaanse prijs voor de manier waarop zij deze zwendel tegengaan.

Maar uiteindelijk zijn we allemaal zelf verantwoordelijk voor onze daden. Of we nu, zoals in het stenen tijdperk, met een knuppel en lendendoek over de vlakte liepen of zoals vandaag de dag met een muisklik onze bankzaken regelen, één ding is hetzelfde gebleven: we moeten altijd goed blijven opletten. Dat we vaak iets over het hoofd zien, kunt u zelf uitproberen met deze ludieke bewustzijnstest: trouw.nl/bewustzijnstest